Tijdens het Reizen naar Morgen-congres kregen we de kans om kennis te maken met vier verschillende projecten die elk op hun eigen manier bijdragen aan betekenisvol toerisme in Vlaanderen. Het ging om de vrijwilligers van de Molen in Oelegem, de familie achter Pipo Appelsappen, Thibau Hermans uit De Haan met zijn hotel ‘Des Brasseurs’, en Quint Meuleman namens de gemeente Assenede met zijn stilteplekjes. De sprekers vertelden over het ontstaan van hun initiatieven, de uitdagingen die zij onderweg tegenkwamen en de manier waarop hun werking vandaag vorm krijgt. Hoe anders al deze mensen en projecten ook zijn, allemaal vertrekken ze vanuit passie, samenwerking en respect voor de plek.
De Molen van Oelegem en het Bakhuis – Jan Nys – Erfgoed beleven en doorgeven
De Molen van Oelegem is een prachtig voorbeeld van hoe erfgoed en traditie duurzaam kunnen worden bewaard en beleefd.
Jan Nys, bestuurslid van de Molen van Oelegem, vertelde op het Reizen naar Morgen-congres over het erfgoedproject waar hij samen met een groep vrijwilligers aan werkt. De molen – die enkele jaren geleden volledig werd gerestaureerd – is eigendom van de gemeente en wordt volledig draaiende gehouden door vrijwilligers. De gemeente ondersteunt met bepaalde subsidies, maar het zijn buurtbewoners die graag hun vrije tijd investeren om het verleden levend te houden. Daartoe organiseren ze verschillende activiteiten. “We willen tonen dat ambacht nog leeft. En als mensen hier samenkomen, draait het niet alleen om brood of meel, maar om verbondenheid,” vertelt Jan met veel overtuiging.
De molen werkt volledig en maalt nog steeds graan op authentieke wijze. Naast het maalwerk bouwden de vrijwilligers ook een bakhuis, waarmee ze oude ambachten levend houden en de bezoekerservaring versterken. In de toekomst willen ze een smidse oprichten. Alles wordt in eigen beheer uitgevoerd, met respect voor oude technieken en materialen.
Vrijwilligers als drijvende kracht
Wat in de jaren negentig begon met tien vrijwilligers, groeide intussen uit tot een team van dertig enthousiaste mensen. Jan sprak met zichtbaar enthousiasme over hun aanpak en de passie waarmee ze het erfgoed onderhouden. “Iedereen is hier welkom, of je nu komt voor het eten of gewoon om even bij te praten,” zei hij met een glimlach. Merel Van Ael – congresdeelnemer en reporter – vult aan: “Het is zeker inspirerend om te horen hoe ze dat allemaal als vrijwilligers doen, zonder winstbelang. Het toont hoeveel passie en gemeenschapszin er nog bestaat voor lokaal erfgoed.”
Jongeren betrekken bij traditie
Het team van de Molen van Oelegem wil ook voldoende aandacht hebben voor de betrokkenheid van jongeren. “Omdat we ons ervan bewust zijn dat de gemiddelde leeftijd van de vrijwilligers vrij hoog ligt, organiseren we schoolbezoeken en workshops om jongeren kennis te laten maken met het molenleven,” aldus Jan. Een waardevolle aanpak, want op die manier wordt niet alleen erfgoed bewaard, maar ook doorgegeven aan de volgende generatie. Kortom: een mooi voorbeeld van duurzame erfgoedzorg.
Lokale betrokkenheid
De vrijwilligers leerden doorheen de jaren één belangrijke les: beleving is essentieel. Door bezoekers de molen echt te laten ervaren, blijft niet alleen het gebouw, maar ook het cultureel erfgoed en de lokale traditie duurzaam bewaard.
Vanuit die optiek organiseert de Molen regelmatig evenementen, zoals een molenmaal, waarbij bezoekers kunnen genieten van lokale gerechten terwijl ze de molen in werking zien. Een geweldige manier om toerisme en traditie te combineren. Het is niet alleen een toeristische activiteit, maar ook een sociaal gebeuren dat mensen samenbrengt.
Ook de jaarlijkse Molenfeesten zijn een van de hoogtepunten “Ongeveer de helft van de bezoekers komt uit de eigen gemeente, wat de nauwe band met de lokale gemeenschap aantoont,” zegt Jan. “Iedereen is hier welkom, of je nu komt voor het eten of gewoon om even bij te praten,” zei Jan met een glimlach.
Terecht trots
Jan is duidelijk trots op wat ze samen bereikt hebben. Merel besluit: “Dit verhaal bleek voor veel congresdeelnemers heel aanstekelijk. Voor mij is dit een mooi voorbeeld van hoe toerisme kan bijdragen aan lokale verbondenheid én erfgoedbehoud.”
Pipo Appelsappen – Veerle Van Hoof – Van boomgaard tot beleving
PIPO Appelsappen – de naam is afgeleid van oprichter Piet Porreye – is een familiebedrijf waar ze hun eigen fruit telen en verwerken tot vers appelsap. Naast hun kernactiviteiten in fruitteelt en -verwerking startten ze enkele jaren geleden ook met het ontvangen van bezoekers. Zo delen ze hun liefde voor de fruitteelt via toeristische belevingen in het hart van Haspengouw. Wat begon met het tonen van de boomgaard aan de kinderen, groeide uit tot een volwaardige pijler in hun zaak, met diverse arrangementen.
Familiebedrijf
“Ons hele gezin is werkzaam in het bedrijf,” vertelt Veerle. “Iedereen helpt mee. Dat is niet altijd gemakkelijk en het is veel werk, maar als je ziet hoe bezoekers genieten, weet je waarom je het doet”, start Veerle. Het bedrijf werkt samen met de gemeente, maar is hier niet van afhankelijk. Door de combinatie van fruitteelt en toeristische activiteiten is een strakke planning nodig. De familie bewaart het evenwicht door de agenda goed te beheren en soms een reserveringsstop in te lassen, zodat rust en kwaliteit behouden blijven.
Ondanks hun kleinschaligheid kent PIPO Appelsappen een gestage groei. De nieuwe generatie brengt frisse ideeën, en ook het vaste personeel voelt zich deel van de familie. Een belangrijke les die ze leerden: enthousiasme is cruciaal, maar ook realistisch blijven is belangrijk.
Passie op een authentieke manier delen
Wat meteen opvalt, is de echte passie waarmee Veerle over het bedrijf spreekt. Je voelt dat het voor hen veel meer is dan een job: het is hun leven. Ze zetten hun toeristische activiteiten bewust in als promotie – ook omdat klassieke reclame vrij duur is – maar het is ook meer dan dat, want ze creëren een sterk belevingselement voor bezoekers die op die manier kennis kunnen maken met lokale producten en ambacht.
Bezoekers kunnen deelnemen aan ritjes met een toeristenkar achter een tractor, maaltijden tussen de appelbomen, activiteiten voor bedrijven, rondleidingen en proeverijen.
“We willen dat mensen de natuur proeven, ruiken en beleven,” zei Veerle lachend. “We willen onze passie voor fruitteelt met bezoekers delen, maar altijd op een authentieke manier.”
Reporter Merel besluit: “Pipo Appelsappen toont hoe landbouw en toerisme elkaar kunnen versterken. Het commerciële aspect is er uiteraard wel, maar het blijft oprecht, gedragen door familietrots en liefde voor het vak. Dat maakt hun verhaal zo geloofwaardig en inspirerend.”
Thibaud Hermans – Hotel Des Brasseurs – Duurzaamheid, erfgoed en lokale verankering in balans
Thibaud Hermans uit De Haan vertelde over het familiehotel dat ze hebben omgevormd tot het eerste CO₂-neutrale hotel van Vlaanderen. Hotel Des Brasseurs is een prachtig voorbeeld van hoe erfgoed en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan. Het hotel is ondergebracht in een historisch pand dat volledig werd gerenoveerd – enkel de buitenmuren bleven behouden. “We willen tonen dat toerisme en duurzaamheid perfect samen kunnen gaan. Ook al is dat niet altijd de gemakkelijkste of snelste weg,” zegt Thibaud vastberaden.
Doordacht duurzaam
Samen met zijn partners koos hij bewust voor een duurzame heropbouw, waarbij elke stap werd doordacht. “We maken bijvoorbeeld gebruik van geothermische verwarming, warmterecuperatie en werken samen met lokale leveranciers. Ons voedingsaanbod maakt vooral gebruik van streekproducten. Dat is niet alleen ecologisch verantwoord, maar ondersteunt ook de lokale economie,” aldus Thibaud.
De hoteleigenaars geven bezoekers graag rondleidingen waarin ze uitleggen hoe duurzaamheid in verschillende aspecten van het hotel verweven zit. Ook het personeel speelt daarin een rol: zij zijn ambassadeurs van het hotel die gasten actief doorverwijzen naar lokale partners en duurzame initiatieven in de omgeving.
Samenwerking als sleutel tot succes
Een belangrijke les die Hotel Des Brasseurs door de jaren heen leerde, is het belang van samenwerking met de omgeving. Dankzij het netwerk van lokale producenten, bioboerderijen en andere ondernemers versterken ze elkaar en tonen ze dat duurzaam toerisme pas echt werkt wanneer de hele gemeenschap er deel van uitmaakt.
Motivatie voorop
De conclusie van reporter Merel: “Ik vond zijn verhaal heel inspirerend, vooral omdat zijn motivatie duidelijk verder gaat dan winst. Thibaud sprak met overtuiging over de noodzaak om toerisme toekomstgericht te maken. Het hotel is voor hem niet zomaar een zaak, maar een voorbeeld van verantwoordelijkheid en respect voor mens en natuur. Ik geloof dat dit de richting is waarin toerisme zou moeten evolueren: duurzaam, eerlijk en met aandacht voor de omgeving. Thibaud liet zien dat dit ook effectief haalbaar is, zelfs binnen de uitdagende context van een erfgoedproject.”
Stilteplekjes van Assenede – Quint Meuleman – Rust als troef
De Stilteplekjes van Assenede zijn het resultaat van een bijzondere samenwerking tussen gemeente, inwoners, lokale horeca en Natuurpunt. Deze plekken nodigen bezoekers uit om tot rust te komen en de natuur op een bewuste manier te beleven, vaak versterkt door kunst en poëzie van inwoners zelf. De stilteplekjes liggen verspreid in de polders en zijn ingericht met natuurlijke materialen, zitbanken en poëtische teksten. Er is bewust gekozen voor een niet-digitale beleving – geen QR-codes of schermen, enkel rust en eenvoud.
Rust en ruimte
Quint Meuleman – werkzaam bij de gemeente Assenede – kwam over dit project vertellen. Het initiatief ontstond via een traject van cocreatie met inwoners en lokale ondernemers. Samen zochten ze naar manieren om rust en natuur te waarderen in plaats van meer drukte te creëren. “Uit de input die we in het participatieproces verkregen, bleek dat we iets wilden ontwikkelen dat niet schreeuwt om aandacht,” zegt Quint. “De stilte zelf is hier de attractie.”
De ontwikkeling verloopt stap voor stap, want de werkgroep beschikt niet over een eigen budget. De gemeente voorziet wel middelen om de projecten op gang te zetten, waardoor de stilteplekjes zich langzaam maar zeker ontwikkelen. Daarbij wordt voortdurend gezocht naar een evenwicht tussen mens en rust. De locaties blijven bewust “geheim” gehouden, bedoeld voor rustzoekende toeristen die de stilte en natuur respecteren.
Ook de inrichting is volledig natuurlijk, met materialen die opgaan in het landschap en zo de omgeving niet verstoren. De stilteplekjes tonen hoe duurzaamheid niet enkel ecologisch, maar ook sociaal kan zijn: door rust, verbinding en respect voor de omgeving prioriteit te geven.
Reporter Merel besluit: “Ik vond dit project echt uniek, net omdat het tegen de stroom ingaat. In plaats van bezoekers te lokken met grote evenementen, biedt het ruimte voor verstilling en reflectie. Dat is heel waardevol in onze drukke samenleving. Bovendien toont het hoe toerisme en burgerparticipatie hand in hand kunnen gaan: inwoners en betrokkenen dachten mee, werkten mee en voelen zich nu ook betrokken bij het resultaat.”
Wat we meenemen uit het panelgesprek
Uit dit panelgesprek bleek duidelijk dat toerisme veel meer kan zijn dan het aanbieden van accommodatie of het uitbaten van attracties. Van molen tot fruitbedrijf en van duurzaam hotel tot unieke stilteplekjes: elk initiatief toont hoe sterk lokale identiteit en persoonlijke betrokkenheid kunnen zijn. Projecten hoeven ook niet per se ‘groots’ te zijn om impact te hebben. Kleine initiatieven kunnen vanuit hun authenticiteit en intrinsieke kracht net dat verschil maken.
Klaar om verder te reizen?
Heb je na het lezen van dit congresverslag interesse om meer te weten of verder actief bezig te zijn met Reizen naar Morgen in de praktijk? Ontdek dan zeker wat het Reizen naar Morgen-netwerk de komende tijd nog in petto heeft. Ben je nog geen lid? Dan ben je ook van harte welkom op onze netwerk- en charterpagina om gratis aan te sluiten met jouw organisatie.
Wie meer details wil over alles wat er op het Reizen naar Morgen-congres te ontdekken viel, kan terecht op de congrespagina. Je vindt er samenvattingen van alle sessies, sfeerbeelden en een videoverslag. We nodigen je ook uit om onze LinkedIn-pagina te volgen, lid te worden van onze Facebook-groep of in te schrijven voor de Reizen naar Morgen-nieuwsbrief om inspiratie te vinden of zelf te delen.