Openlucht-museum Bokrijk versterkt gemeen-schappen (en omgekeerd)

– Eva De Groote

Dit verhaal werd oorspronkelijk gepubliceerd op 3 september 2019 op Verbind Je Verhaal.

Het dagelijkse leven van mensen zoals jij en ik, gisteren, vandaag en morgen. Daar gaat het om in Openluchtmuseum Bokrijk. Originele dorpskernen werden er gereconstrueerd in een indrukwekkend park, compleet met oorspronkelijke lemen huizen, wind- en watermolens. Je vindt er ook allerlei gebruiksvoorwerpen terug, sommige dateren van honderden jaren terug. Maar Openluchtmuseum Bokrijk is vooral een plek van en voor mensen, benadrukt Bea Vaes. Zij is als publieksbemiddelaar verbonden aan het museum en is vol van de gemeenschap die er de laatste jaren is ontstaan. Omwonenden dragen mee zorg voor het domein, net als ambachtslui van overal ten lande.

Er ontstond een gemeenschap rond het museum. Omwonenden dragen mee zorg van het domein, net als ambachtslui van overal ten lande.

Groei

Als ik samen met Bea over het domein wandel, valt het op dat er her en der verzorgde moestuintjes tussen de historische gebouwen prijken. “Meer dan honderd vrijwilligers dragen zorg van de groentetuinen”, zegt Bea met een glimlach. Ze legt uit dat Bokrijk niet alleen over stenen en ambachten gaat maar dat er ook oorspronkelijke gewassen worden gekweekt. Boekweit bijvoorbeeld, en ook vlas en hennep. In de moestuinen vind je allerlei vergeten groenten terug, zoals rammenas, schorseneer en kardoen. Dat laatste is een soort van distel verwant aan artisjok. “De tuiniers kunnen de oogst mee naar huis nemen, net zoals dat in volkstuintjes het geval is”, zegt Bea. Het openluchtmuseum wordt op die manier een levende plek, ingebed in de dagelijkse routine van bewoners uit de buurt.

Welkom

Spreek niet over suppoosten of bewakers in Openluchtmuseum Bokrijk. De mensen die bezoekers onthalen op hun historisch erf zijn stuk voor stuk gastheren en gastvrouwen. Ze vertellen verhalen over de mensen die ooit in de huizen hebben gewoond. Ik zie overal op het domein klassen met kinderen van allerlei origines rondlopen. Ik vraag mij af hoe het voor hen is om hier te zijn. “Wij hebben veel kansen om verzuring tegen te gaan”, zegt Bea. “Het gaat hier immers over wat ons verbindt, het dagelijkse leven. Over hoe het verleden ons kan inspireren vandaag. En dat overstijgt achtergronden en culturen.” Bea vertelt hoe een Libanese bezoekster helemaal openbloeide toen ze bij de historische objecten een handgraanmolen ontdekte. Zo had ze er ook nog een bij haar eigen grootmoeder in gebruik gezien, in haar geboorteland.

Wij hebben veel kansen om verzuring tegen te gaan. Het gaat hier immers over wat ons bindt, het dagelijkse leven. En dat overstijgt achtergronden en culturen.

Passie

“Als het om duurzame systemen gaat is er in Bokrijk veel inspiratie te vinden”, zegt Bea fier. Ze vertelt hoe mensen vandaag naar Bokrijk komen om bij te leren over duurzaam bouwen door te ontdekken hoe bijvoorbeeld leembouw in zijn werk gaat. “Maar ook over allerlei andere vormen van vakmanschap is er veel ontmoeting en uitwisseling”, zegt Bea.

Vakmanschap als basis voor ontmoeting en uitwisseling.

Topkok Kobe Desramaults ontwikkelde nieuw brood op basis van oorspronkelijke zuurdesemrecepten. Mandenvlechters en lederbewerkers vertrekken van eeuwenoude technieken om met veel zorg en enthousiasme nieuwe gebruiksvoorwerpen te maken. Bea en ik wandelen binnen in de museumshop op het domein. “Vandaag loopt niemand nog met munten rond”, zegt Bea glunderend, “maar kijk naar dit handgemaakte lederen buideltje voor bankkaarten. Het is gemaakt door mensen die hebben samengewerkt rond oorspronkelijke technieken.” Het is inderdaad een prachtig hebbeding. ‘Het bulkt van de passie.’

In de ban van onze molen

De lokale gemeenschap van Bokrijk is betrokken bij de werking van het museum via de volkstuintjes en het demonstreren van de oorspronkelijke ambachten. Maar ook landelijk is er communitywerking. “Bij de opstart van een restauratie wordt er steevast een samenwerking opgezet met het lokale gemeentebestuur”, legt Bea uit. De inwoners van die gemeente krijgen een postkaartje in de bus om ‘hun gebouw’ in het openluchtmuseum te (her)ontdekken. Zo koestert Bea mooie herinneringen aan de Olieslagmolen van Ellikom. “We werkten toen vooral samen met jongeren uit de gemeente”, zegt Bea. De jongeren waren de motor van het project en staken zelf de handen uit de mouwen. Het was een restauratie met leem en vitswerk, een techniek met als basis een geraamte van twijgen en takken. Bea glimlacht. “Het was zo mooi om het enthousiasme van de jongeren te zien.” Als molendeskundigen in spe zullen zij zelf de bezoekers rondgidsen op de Open Monumentendag van 8 september 2019.